Trong mối quan hệ lao động, việc cân bằng lợi ích của các bên NSDLĐ và NLĐ là chìa khóa để duy trì một mối quan hệ lao động bền vững. Tuy vậy, trên thực tế, có rất nhiều trường hợp khi NLĐ cảm thấy một quyết định hay hành vi nào đó của NSDLĐ là không thỏa đáng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ nhưng NLĐ không thể trao đổi với NSDLĐ theo cách thông thường, thì NLĐ có quyền tiến hành khiếu nại về lao động để bảo vệ quyền lợi của mình. Thông qua việc khiếu nại, NLĐ có thể bảo vệ quyền lợi của mình cũng như giúp NLĐ giải quyết được những mâu thuẫn với NSDLĐ; và nhằm hạn chế được phần nào những tranh chấp lao động tiềm ẩn có thể xảy ra giữa NSDLĐ và NLĐ.
Quy trình khiếu nại về lao động của NLĐ sẽ bắt đầu với việc khiếu nại lần đầu (trực tiếp đến NSDLĐ) và tiếp đó là khiếu nại lần hai (đến Chánh thanh tra Sở LĐTBXH nơi NSDLĐ đặt trụ sở chính) khi NLĐ có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi của NSDLĐ là trái với quy định của pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ. Sau khi khiếu nại lần đầu đã được giải quyết mà NLĐ vẫn không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại hoặc đã hết thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu mà NLĐ vẫn không nhận được kết quả giải quyết khiếu nại, thì NLĐ có quyền tiến hành khiếu nại lần hai hoặc khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền theo thủ tục tố tụng dân sự. Nếu NLĐ không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại lần hai hoặc đã hết thời hạn giải quyết khiếu nại lần hai mà NLĐ vẫn không nhận được kết quả giải quyết khiếu nại, thì NLĐ có thể tiến hành khởi kiện theo thủ tục tố tụng hành chính. Dù vậy, không phải bất kỳ lúc nào thì NLĐ cũng có quyền khiếu nại về lao động và việc khiếu nại phải được tiến hành trong vòng thời hiệu theo quy định của pháp luật, đó là 180 ngày, kể từ ngày NLĐ nhận được hoặc biết được quyết định, hành vi của NSDLĐ (trừ thời gian trở ngại nếu NLĐ bị ốm đau, thiên tai, địch họa, đi công tác, học tập ở nơi xa hoặc vì những trở ngại khách quan khác thì thời gian trở ngại đó không tính vào thời hiệu khiếu nại). Quá thời gian này, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại sẽ không có cơ sở để giải quyết khiếu nại của NLĐ.
NLĐ có thể khiếu nại bằng hình thức gửi đơn khiếu nại hoặc khiếu nại trực tiếp. Nếu là khiếu nại bằng hình thức gửi đơn thì trong đơn khiếu nại NLĐ phải ghi rõ các nội dung sau đây: ngày, tháng, năm khiếu nại; họ và tên, địa chỉ của NLĐ; tên DN và địa chỉ của NSDLĐ; nội dung, lý do khiếu nại, tài liệu có liên quan nội dung khiếu nại (nếu có) và yêu cầu giải quyết khiếu nại của NLĐ. Đơn khiếu nại phải do NLĐ trực tiếp ký tên hoặc điểm chỉ. Trong khi đó, nếu NLĐ khiếu nại trực tiếp thì NSDLĐ có trách nhiệm phải hướng dẫn NLĐ viết đơn khiếu nại hoặc người tiếp nhận khiếu nại của phía NSDLĐ ghi lại đầy đủ nội dung khiếu nại như trong trường hợp khiếu nại bằng hình thức gửi đơn và yêu cầu NLĐ ký tên hoặc điểm chỉ vào văn bản.
Xem thêm: Cơ sở phương pháp điều tra hình sự
Xem thêm: Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự
Nếu tập thể NLĐ cùng khiếu nại về cùng một nội dung thì tập thể NLĐ phải cử ra một người làm đại diện để trình bày khi có yêu cầu của NSDLĐ. Đối với đơn khiếu nại mà tập thể NLĐ cùng gửi đơn thì đơn này phải có chữ ký đầy đủ của tập thể NLĐ. Nếu là khiếu nại trực tiếp thì người đại diện của tập thể NLĐ sẽ phải ký tên hoặc điểm chỉ vào văn bản theo yêu cầu của NSDLĐ.
Cần lưu ý rằng NLĐ hoặc tập thể NLĐ có thể tự mình thực hiện việc khiếu nại thông qua hai hình thức được nêu ở trên hoặc có thể ủy quyền cho người khác thực hiện thay, nhưng NLĐ hoặc tập thể NLĐ phải cung cấp giấy ủy quyền hợp lệ để chứng minh tính hợp pháp của việc ủy quyền.
Về phía NSDLĐ, NSDLĐ cần phải nắm rõ các quy định pháp luật có liên quan để giải quyết các yêu cầu khiếu nại của NLĐ đúng thời hạn và trình tự theo yêu cầu của luật.
