Khái niệm và đối tượng của phương pháp điều tra hình sự
Các loại tội phạm được quy định trong Bộ luật hình sự rất đa dạng và có những đặc điểm khác nhau ở cả bốn yếu tố cấu thành tội phạm của chúng. Từ đó, đối với các tội phạm hình sự cần có phương pháp điều tra đặc thù. Vậy Phương pháp điều tra hình sự là gì? Bài viết sau sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về khái niệm và đối tượng của phương pháp điều tra hình sự.
Contents
1 – Khái niệm
Phương pháp điều tra hình sự hay phương pháp điều tra riêng đối với từng loại tội phạm là hệ thống các quan điểm, hướng dẫn cách thức tổ chức và tiến hành điều tra đối với từng loại tội phạm cụ thể.
Kỹ thuật hình sự và chiến thuật hình sự chỉ có thể đi vào cuộc sống thông qua phương pháp điều tra từng loại tội phạm cụ thể. Nhưng không thể hiểu bộ phận này của khoa học điều tra hình sự là tập hợp đơn giản những phương tiện kỹ thuật hình sự, biện pháp chiến thuật hình sự đã được trình bày ở hai bộ phận trước đó. Bộ phận cấu thành quan trọng này của khoa học điều tra hình sự xác định và nghiên cứu cơ sở phương pháp luận có ý nghĩa chung đối với hoạt động điều tra tất cả các loại tội phạm và trên cơ sở đó giới thiệu phương pháp điều tra, phòng ngừa các loại tội phạm cụ thể nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
Các loại tội phạm được quy định trong Bộ luật hình sự rất đa dạng và có những đặc điểm khác nhau ở cả bốn yếu tố cấu thành tội phạm của chúng. Thậm chí, mỗi trường hợp phạm tội cụ thể của một loại tội phạm cũng có những nội dung biểu hiện riêng biệt ở cả bốn yếu tố. Chính đặc tính riêng biệt của các loại tội phạm quy định tính riêng biệt của phương pháp điều tra đối với từng loại tội phạm đó. Vì vậy, không thể xây dựng một hệ thống phương pháp điều tra vạn năng có thể áp dụng cho công tác điều tra tất cả các loại tội phạm. Ngược lại, phương pháp điều tra riêng đối với từng loại tội phạm cần xuất phát từ đặc điểm riêng của các loại tội phạm và chủ thể đã thực hiện các hành vi này.
Mặc dù không thể xây dựng một phương pháp điều tra có thể áp dụng máy móc cho công tác điều tra tất cả các loại tội phạm nhưng điều đó không có nghĩa là không có những nguyên lý chung cho công tác điều tra các loại tội phạm cụ thể. Chính sự tồn tại của những nguyên lý chung đặc trưng cho công tác điều tra, phòng ngừa các loại tội phạm cụ thể, cũng như trong việc giải quyết các vấn đề mang tính phương pháp luận của hoạt động này cho phép xây dựng những phương pháp điều tra riêng tương ứng với từng loại tội phạm cụ thể. Chẳng hạn, trên cơ sở làm rõ những nguyên lý chung của công tác điều tra có thể xây dựng phương pháp điều tra đối với tất cả các vụ giết người nói chung hay phương pháp điều tra chỉ áp dụng đối với các vụ giết người được thực hiện trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân. Tất nhiên, phương pháp điều tra riêng xác định những vấn đề mang tính đặc trưng đối với công tác điều tra một loại tội phạm cụ thể không thể chứa đựng tất cả những chỉ dẫn cần thiết cho công tác điều tra mỗi trường hợp phạm tội của loại tội phạm này.
Như vậy, phương pháp điều tra riêng đối với từng loại tội phạm bao gồm hai bộ phận: những luận điểm chung và phương pháp điều tra những tội phạm cụ thể. Những luận điểm khoa học chung là cơ sở lý luận của phương pháp điều tra nghiên cứu đối tượng, cơ sở, nhiệm vụ, nguyên tắc, mối liên hệ giữa phương pháp điều tra với các bộ phận khác của khoa học điều tra hình sự. Còn bộ phận thứ hai trình bày đặc điểm của phương pháp điều tra, phòng ngừa từng loại tội phạm cụ thể mang tính phổ biến và thực tiễn đấu tranh chống các loại tội phạm đó đòi hỏi phải có những chỉ dẫn khoa học nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này.
xem thêm:Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự
Xem thêm: Hệ thống khoa học điều tra hình sự
2 – Đối tượng
Đối tượng của phương pháp điều tra hình sự là những quy luật về tổ chức và tiến hành hoạt động điều tra, phòng ngừa tội phạm. Những quy luật này có thể chia thành ba nhóm sau đây:
- Những quy luật chung về tổ chức và tiến hành hoạt động điều tra đối với tất cả các loại tội phạm;
- Những quy luật về tổ chức và tiến hành hoạt động điều tra, phòng ngừa đối vởi những loại tội phạm cùng nhóm;
- Những quy luật về tổ chức và tiến hành hoạt động điều tra, phòng ngừa từng loại tội phạm cụ thể.
Tổng hợp từ nguồn: Giáo trình Khoa học điều tra hình sự – Đại học Luật Hà Nội
