Contents
1. Khái niệm
Lênin khẳng định: “Thế giới không có gì ngoài vật chất đang vận động và vật chất đang vận động không thể vận động ở đâu khác ngoài không gian và thời gian”. Do đó, các vụ việc có tính hình sự với tư cách là các hiện tượng vật chất, bao giờ cũng diễn ra và để lại dấu vết trong một khoảng không gian nhất định. Việc xác định đúng không gian mà vụ việc đó đã để lại thông tin về mình là yêu cầu cần thiết đối với công tác khám nghiệm hiện trường trong thực tiễn. Những không gian này được gọi là hiện trường vụ việc đó.
Như vậy, hiện trường được hiểu là nơi xảy ra, nơi phát hiện các vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình sự.
Hiện trường là một khoảng không gian nhất định, không gian này có thể là nơi xảy ra hoặc nơi phát hiện ra các dấu vết, vật chứng của vụ án hoặc vụ việc có tính hình sự. Nơi phát hiện có thể trùng với nơi xảy ra hoặc không.
Hiện tượng vật chất xảy ra tại hiện trường là vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình Sự. Vụ việc có tính hình sự là những vụ việc xâm hại đến khách thể do luật hình sự bảo vệ nhưng do chưa đủ thông tin nên chưa xác định được các yếu tố cấu thành tội phạm.
2. Phân loại hiện trường
- Căn cứ vào địa điểm xảy ra vụ việc
Dựa vào căn cứ trên, hiện trường được chia thành các loại: Hiện trường trong nhà và hiện trường ngoài trời. Có trường hợp, hiện trường của một vụ việc có sự kết hợp giữa hai loại hiện trường này (vừa có hiện trường trong nhà, vừa có hiện trường ngoài trời).
- Căn cứ vào nội dung và tính chất của việc xảy ra
Các vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình sự xảy ra ở các hiện trường khác nhau có thể có nội dung và tính chất khác nhau. Vì vậy, dựa vào căn cứ này để chia hiện trường thành nhiều loại, phù hợp với nội dung và tính chất của vụ việc đã diễn ra và để lại dấu vểt ở đó như: Hiện trường có người chết, hiện trường cướp, hiện trường trộm, hiện trường cháy, nổ, sự cố kỹ thuật V.V..
- Căn cứ tình trạng của dấu vết, vật chứng
- Căn cứ vào tình trạng của dấu vết, vật chứng có thể chia hiện trường thành 2 loại: hiện trường còn nguyên vẹn và hiện trường bị xáo trộn.
Hiện trường còn nguyên vẹn (hiểu theo nghĩa tương đối của từ này) là hiện trường mà sau khi các vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình sự đã xảy ra, các dấu vết, vật chứng do nó để lại không bị các yếu tố khác nhau như con người, sinh vật, thời tiết, khí hậu… tác động và làm biến đổi.
Hiện trường bị xáo trộn là hiện trường mà sau khi các vụ phạm tội hoặc vụ việc có tính hình sự xảy ra, các dấu vết, vật chứng do nó để lại đã bị các yếu tố khác nhau tác động lên và làm biến đổi ở mức độ nhất định.
Ngoài ra, trong thực tế còn có khái niệm hiện trường giả. Đó là loại hiện trường do thủ phạm cố ý dựng lên nhằm đánh lạc hướng, gây khó khăn cho cơ quan điều tra trong việc nhận định về nội dung, tính chất cũng như diện đối tượng nghi vấn v.v. của vụ việc thực tế xảy ra.
Căn cứ vào đặc điểm của từng loại hiện trường cụ thể, cơ quan điều tra cần xác định và lựa chọn lực lượng, phương tiện, biện pháp phù hợp để bảo vệ và khám nghiệm các loại hiện trường đó.
3. Ý nghĩa của hiện trường trong công tác điều tra
Hiện trường là nơi xuất hiện và tồn tại của vật chứng, dấu vết phản ánh tổng thể về vụ việc. Vì vậy hiện trường có ý nghĩa quan trọng trong việc thu thập các thông tin, tài liệu chứng cứ phục vụ cho việc điều tra, làm rõ vụ việc. Hiệu quả của hoạt động điều tra bị chi phối ở mức độ đáng kể bởi kết quả khám nghiệm hiện trường, thậm chí trong nhiều trường hợp nó mang tính chất quyết định đối với hiệu quả của hoạt động đỉều tra. Thông qua hiện trường, cơ quan điều tra có thể nhận định, đánh giá tính chất của hoạt động của thủ phạm, công cụ, phương tiện mà thủ phạm sử dụng khi phạm tội, thời gian ttên hiện trường của thủ phạm, mối quan hệ giữa thủ phạm và hiện trường cũng như nhiều thông tin cần thiết khác. Qua đó, cơ quan điều tra xác định được phương hướng điều tra, dự kiến lực lượng, phương tiện cần thiết cho hoạt động điều tra, làm rõ vụ án.
Xem thêm: Dịch vụ tư vấn pháp lý trong lĩnh vực hình sự
