Nguyên tắc xây dựng phương pháp điều tra hình sự

Nguyên tắc xây dựng phương pháp điều tra hình sự

Những chỉ dẫn của phương pháp điều tra hình sự chỉ có ý nghĩa thực tiễn đối với công tác điều tra, phòng ngừa tội phạm khi nó được xây dựng theo những nguyên tắc khoa học nhất định. Cụ thể, việc xây dựng phương pháp điều tra hình sự phải quán triệt một số luận điểm có tính nguyên tắc sau:

1 – Phương pháp điều tra hình sự phải được xây dựng trên những cơ sở lý luận khoa học

Những chỉ dẫn của phương pháp điều tra hình sự giới thiệu cho cho thực tiễn điều tra và phòng ngừa tội phạm phải phù hợp với những luận điểm khoa học đã được nghiên cứu trong bộ phận lý luận chung, kỹ thuật bình sự, chiến thuật hình sự của khoa học điều tra hình sự cũng như những tri thức thuộc các lĩnh vực khoá học khác được ứng dụng vào công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đồng thời, những chỉ dẫn đó phải phù hợp với thực tiễn, được thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm thừa nhận.

2 – Những chỉ dẫn của phương phấp điều tra hình sự phải đảm bảo đặc tính chung và đặc tính cụ thể

Những loại tội phạm cùng nhóm thường có những đặc điểm chung như phạm vi và giới hạn những vấn đề cần phải chứng minh, những đặc điểm chung của giai đoạn chuẩn bị và tiến hành các biện pháp điều tra… Bên cạnh đó, đặc điểm trong việc tổ chức hoạt động điều tra, phòng ngừa từng loại tội phạm tội phạm cụ thể còn bị chi phối bởi đặc điểm riêng biệt của các loại tội phạm này, những tình huống cụ thể xảy ra trong quá trình điều tra các vụ án đó.v.v. Vì vậy, những chỉ dẫn của phương pháp điều tra hình sự cần phải có không chỉ những đặc tính chung mà cả những đặc tính cụ thể để phù hợp với thực tiễn phức tạp của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Xem thêm: Hệ thống khoa học điều tra hình sự

Xem thêm: Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự 

3 – Phương pháp điều tra hình sự phải bảo đảm tính giai đoạn

Trên phương diện tổ chức, quá trình điều tra các vụ án hình sự có thể chia làm ba giai đoạn sau:

• Giai đoạn điều tra ban đầu;
• Giai đoạn điều tra tiếp theo;
• Giai đoạn kết thúc điều tra.

Nhiệm vụ đặt ra cho từng giai đoạn, những phương tiện, biện pháp cần áp dụng cũng như những vấn đề cần chú ý khi áp dụng các biện pháp đó để giải quyết các nhiệm vụ đặt ra là những nội dung cần được phản ánh cụ thể trong phương pháp điều tra hình sự nhằm bảo đảm cho từng giai đoạn cũng như toàn bộ quá trình điều tra đạt hiệu quả cao nhất.

4 – Phương pháp điều tra hình sự phải bảo đảm tính tình huống và tính phương án

Tình huống điều tra là tình trạng của hoạt động điều tra hình thành ở một thời điểm bất kỳ được xác định bởi những thông tin thu thập được về vụ phạm tội và những điều kiện mà trong đó hoạt động điều tra được tiến hành và việc đánh giá tình trạng đó sẽ tạo điều kiện cho điều tra viên đưa ra những quyết định chiến thuật đúng đắn. Thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm đòi hỏi phương pháp điều tra hình sự phải giới thiệu những chỉ dẫn phù hợp với các tình huống điều tra nảy sinh trong thực tiễn để giúp điều tra viên lựa chọn được các phương án tối ưu trong hoạt động của mình.

5 – Phương pháp điều tra hình sự phải bảo đảm tính thống nhất về cấu trúc

Tính tình huống và phương án không thể loại trừ tính thống nhất về cấu trúc của phương pháp điều tra. Phương pháp điều tra đối với các loại tội phạm cụ thể phải thống nhất về cấu trúc. Điều đó sẽ tạo điều kiện cho điều tra viên xác định phương pháp điều tra và sử dụng những chỉ dẫn của nó vào thực tiễn hoạt động đấu tranh chống tội phạm một cách thuận lợi và có hiệu quả.

Nguồn: Tổng hợp từ giáo trình Khoa học điều tra hình sự – Đại học Luật Hà Nội.