Các nguyên tắc xác định trách nhiệm hình sự của những người đồng phạm
Việc xác định TNHS của những người đồng phạm vừa phải tuân thủ những nguyên tắc chung được áp dụng cho tất cả những trường hợp phạm tội, vừa phải tuân thủ những nguyên tắc riêng cho trường hợp đồng phạm. Theo luật hình sự Việt Nam, việc xác định TNHS của những người đồng phạm phải tuân thủ các nguyên tắc riêng sau:
Contents
Nguyên tắc chịu trách nhiệm chung về toàn bộ tội phạm
Trong đồng phạm, tội phạm được thực hiện là do sự nỗ lực hợp sức chung của tất cả những người cùng tham gia. Hành vi của mỗi người là bộ phận cần thiết trong hoạt động chung đó. Hậu quả thiệt hại của tội phạm là kết quả hoạt động chung của tất cả những người đồng phạm. Hơn nữa, bản thân tội phạm cũng là thể thống nhất. Do vậy, không thể chia cắt tội phạm để buộc mỗi người đồng phạm phải chịu trách nhiệm về một phần của tội phạm.
Theo nguyên tắc này, luật hình sự Việt Nam xác định:
Tất cả những người đồng phạm đều bị truy tố, xét xử về cùng tội danh, theo cùng điều luật và trong phạm vi chế tài điều luật ấy quy định.Các nguyên tắc chung về việc truy cứu TNHS, về quyết định hình phạt, về thời hiệu truy cứu TNHS đối với tội phạm mà những người đồng phạm đã thực hiện được áp dụng chung cho tất cả.
Nguyên tắc chịu trách nhiệm độc lập về việc cung thực hiện vụ đồng phạm
Trong vụ đồng phạm, mỗi người đồng phạm tuy phải chịu trách nhiệm chung về tội phạm mà họ cùng thực hiện, nhưng do TNHS là trách nhiệm cá nhân nên việc xác định TNHS cho từng người đồng phạm vẫn phải dựa trên cơ sở hành vi cụ thể của mỗi người. Do đó, luật hình sự Việt Nam đã xác định nguyên tắc thứ hai trong việc xác định TNHS của những người đồng phạm là “mỗi người đồng phạm phải chịu trách nhiệm độc lập” về việc cùng thực hiện tội phạm.
Nguyên tắc này thể hiện ở chỗ:
- Người đồng phạm không phải chịu trách nhiệm về hành vi vượt quá của người đồng phạm khác. Trong đó, hành vi vượt quá của người đồng phạm được hiểu là hành vi vượt ra ngoài ý định chung của những người đồng phạm và hành vi này có thể cấu thành tội phạm khác hoặc thoả mãn dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng. Ví dụ: A và B đã bàn bạc và thống nhất sẽ vào trộm cắp tài sản nhà anh X. Trong khi A đứng gác, B đã bí mật vào nhà anh X. Trong khi đang lấy tài sản, B đã bị anh X phát hiện và bắt giữ. B đã đánh anh X bị thương để tẩu thoát. Việc làm này nằm ngoài kế hoạch của A và B. Hành vi gây thương tích của B có thể cấu thành tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác (Điều 134 BLHS) hoặc thoả mãn dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng của tội trộm cắp tài sản (điểm đ khoản 2 Điều 173 BLHS). Điều này tuỳ thuộc vào mức độ thương tích gây ra cho nạn nhân.
- Việc miễn TNHS hoặc miễn hình phạt đối với người đồng phạm này không loại trừ TNHS của những người đồng phạm khác.
- Hành vi của người tổ chức, xúi giục hay giúp sức dù chưa đưa đến việc thực hiện tội phạm vẫn phải chịu TNHS.
- Hành vi tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội của người đồng phạm này không loại trừ TNHS của những người đồng phạm khác…
Xem thêm: Phân tích khái niệm và các loại đồng phạm
Xem thêm: Ngành luật hình sự
Nguyên tắc cá thể hóa trách nhiệm hình sự của những người đồng phạm
Trong vụ đồng phạm, những người tham gia tuy phạm cùng một tội nhưng tính chất và mức độ tham gia của họ không giống nhau, hành vi tham gia của mỗi người có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội riêng. Do vậy, TNHS của mỗi người phải được xác định khác nhau.
Thể hiện nguyên tắc này, luật hình sự Việt Nam xác định chính sách hình phạt của Nhà nước là “nghiêm trị kết hợp vớỉ khoan hồng”. Đó là “nghiêm trị người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, ngoan cố chong đối… khoan hồng đổi với người tự thú, đầu thú, thành khẩn khai báo, tố giác đồng phạm, lập công chuộc tội…” (khoản 2 Điều 3 BLHS).
Chính sách này được thể hiện đặc biệt rõ trong đường lối xét xử các vụ đồng phạm về tội xâm phạm an ninh quốc gia. Bởi vì trong các vụ án này, bên cạnh người cầm đầu, chủ mưu, hoạt động đắc lực còn có khá đông phạm tội do bị lừa phỉnh, ép buộc…
Chính sách nghiêm trị kết hợp với khoan hồng cũng được thể hiện rõ trong các vụ đồng phạm về các tội phạm khác nếu trong các vụ đồng phạm này có sự phân hoá rõ rệt hai loại người – một bên là người cầm đầu và một bên là những người nhất thời phạm tội.
Nguồn: Giáo trình Luật hình sự Việt Nam phần chung – Đại học luật Hà Nội!
